تاریخ و اندیشه دیروز و امروز | نگاهی به تازه‌های نشر (۲۵ مرداد ۱۴۰۴)
نگاهی گذرا به ۷ کتاب که در چند روز گذشته به بازار آمده‌اند.
به گزارش شهرآرانیوز؛ اگرچه بنای ما در این صفحه و گزارش هفتگی تازه‌ها بر مرور آثار تألیفی فارسی است، نمی‌توانیم از آثار فارسی شده درباره ایران و نیز ترجمه کتاب‌های بنیادین چشم بپوشیم؛ همین است که در بین کتاب‌های امروز، برگردان‌های دو پژوهش درباره تاریخ سیاسی و فرهنگی کشورمان و یک متن کهن را نیز گنجانده‌ایم. باقی -مطابق معمول- از حوزه ادبیات‌اند.
یک اثر جامعه شناختی هم هست که -به نوعی- «مناسبتی» به شمار می‌آید. نکته دیگر -اگرچه نه تازه- قیمت کتاب هاست که همچنان افزایش می‌یابد. یک ضرب و تقسیم ساده نشان می‌دهد که میانگین هر صفحه از همین هفت کتاب پیش رو ۱۶۰۰تومان است. خب، برویم سر اصل مطلب.
داستان چامه سرای توسی
شرح حال بزرگان همیشه جذاب و خواندنی و الهام بخش است؛ به ویژه اگر صورتی داستانی گرفته باشد. اما از زندگی برخی از ایشان آگاهی چندان نداریم؛ فردوسی یک نمونه بسیار عالی است. بااین همه، تاکنون چندین تن، ازجمله ساتم الغ زاده و علیرضا شاپورشهبازی، آثاری در شرح حال آفریننده «شاهنامه» پدید آورده‌اند. «سراینده نامه خسروان» تازه‌ترین کتاب دراین باره است که وجهی روایی دارد.
حماسه سراى توس، حکیم ابوالقاسم فردوسى، دهقان زاده اى بود که یک تنه اساطیر، تاریخ و حکمت ایران، از آغاز آفرینش جهان تا پایان دوره ساسانی، را زنده کرد و سى و اندى سال از عمر خود را بر سر سرودن «شاهنامه» گذاشت و این شاهکار جهانى را آفرید. «شاهنامه»، نه تنها یک اثر ادبى، تاریخى، حماسى و اخلاقى ایرانى است، بلکه شناسنامه هویت ملی و فرهنگى ایرانیان است. فردوسی به ما آموخت که زبان فارسى هویت ماست و پاسداشت آن پاسداشت هویت ملی است. «شاهنامه» تأثیر عمیقی بر ادبیات، هنر و حتی موسیقی فارسی گذاشت. در این کتاب، با زندگی پرماجراى فردوسى و علت سرودن «شاهنامه» آشنا می‌شوید.
«سراینده نامه خسروان: داستانی برپایه زندگی حکیم ابوالقاسم فردوسی»، نوشته محمدرضا توکلی صابری، نشر معین، ۱۳۸صفحه، ۱۷۰هزار تومان.
مغازله با غزل
غزل شاید رایج‌ترین نوع شعر کلاسیک در عصر ما باشد که نمایندگان برجسته‌ای هم دارد؛ از شهریار بگیرید که به سبک عراقی گرایش داشت و امیری فیروزکوهی که به سبک هندی متمایل بود، تا منوچهر نیستانی که با غزل‌هایی نه پرشمار، پیشگام غزل نو به شمار می‌آید. بررسی آثار شاعرانی از این دست، موضوع «عرض ارادت به پیشگاه غزل» بوده است.
دکتر غلامحسین عمرانی در این کتاب، به بهانه نقد و بررسی چند غزل سرای مشهور، به نخستین دوره غزل سرایی فارسی در ایران بعد از اسلام و روند تکاملی شعر معاصر ایران پرداخته، همچنین تاریخچه غزل امروز را بررسی کرده است. این شاعر، استاد پیشین دانشگاه و منتقد ادبی، در کتاب «عرض ارادت به پیشگاه غزل»، علاوه بر نقد اشعار امیری فیروزکوهی و منوچهر نیستانی، غزلیات شاعرانی، چون محمدعلی بهمنی، شهریار و حسین منزوی را از زوایای مختلف تحلیل کرده است. [..]در این میان، این استاد پیشین دانشگاه، غور و تفحصی عمیق در قالب غزل و محتوای عرفانی آن نیز داشته است.
«عرض ارادت به پیشگاه غزل: بررسی غزلیات چند شاعر برجسته ایرانی، از امیری فیروزکوهی تا منوچهر نیستانی»، نوشته غلامحسین عمرانی، نشر خزه، ۳۷۲صفحه، ۵۹۰هزار تومان.
زمینه‌های اجتماعی پایان کار صفویان
در بین سلسله‌هایی که پس از اسلام بر سرزمین ایران حکومت کرده‌اند، صفویان بیش از همه پاییده‌اند. بی‌گمان، یکی از دلایل این عمر دراز کفایت سیاسی ایشان بوده است. بااین‌همه، این سلسله پایانی تراژیک یافت. آنها رفته‌رفته ضعیف‌تر شدند و سرانجام، براثر قیام افغان‌ها، سقوط کردند. اما ماجرا پیچیده‌تر از این حرف‌هاست.
ایران و اصفهان، پایتخت صفوی، با آثار هنری و معماری باشکوهش، چشم‌ها را خیره می‌کرد، اما در زیر پوست جامعه آن دوران شکاف‌های اجتماعی متعددی نظیر شکاف قومیتی، شکاف ایدئولوژیک، شکاف اقتصادی، شکاف مرکز-پیرامون بر سر کسب قدرت، ثروت و منزلت اجتماعی در حال شکل‌گیری بود، شکاف‌هایی که در انتها به سقوط اصفهان و انقراض سلسله صفوی انجامید. [..]در این کتاب سعی شده لایه‌های جامعه دوران صفوی از زمان شاه‌اسماعیل تا شاه‌سلطان‌حسین به صورت عمیق‌تر مورد بررسی قرار گیرد و تحولات تاریخی و سقوط سلسله صفوی از منظر شکاف‌های اجتماعی تجزیه و تحلیل شود.
«ریشه‌یابی یک سقوط تاریخی: نقش شکاف‌های اجتماعی در سقوط اصفهان و انقراض حکومت صفوی»، نوشته مهرداد موسوی‌خوانساری، نشر ندای تاریخ، ۱۶۸ صفحه، ۲۸۰هزار تومان.
گزارش سفری درونی
اهمیت خواندن آثار کهن بر کسی پوشیده نیست در این میان، متون مذهبی و فلسفی و حماسیِ نخستین، اهمیتی مضاعف دارند. آثاری همچون کتاب‌های مقدس یا «حماسه گیلگمش» یا «شی چینگ»، فراتر از یک متن باستانی، نمونه‌ای مهم در شناخت تاریخ اندیشه‌اند. «وداها» و «اوپانیشادها» به زبان سانسکریت نیز در شمار این آثارند و البته تنها به فرهنگ هندی تعلق ندارند.
راجع به «اوپانیشاد» باید گفت که مجموعه رساله‌هایی که آنها را با نام «اوپانیشادها» می‌شناسند، شماری از ارزنده‌ترین و کهن‌ترین متن‌های معنوی و باطنی جهان را دربرمی گیرند که خِردِ برینِ مردم دوران باستان را برای انسان مدرن به ارمغان آورده‌اند. شاید بتوان «اوپانیشادها» را از دیدگاه چندی وچونی بزرگ‌ترین سرچشمه خردِ وحدت وجودی و یکتا گرایی دانست که در شرق به آن «آدوایتا» یا «نادویی» می‌گویند.
[..]تاکنون، هیچ تفسیری از «اوپانیشادها» در جهت شناخت و تبیین این متن‌ها در ایران منتشر نشده است و کتاب «جریان اوپانیشاد» نخستین کتاب در زند و تفسیر این متن‌های کهن است.
«جریان اوپانیشاد: تفسیری نو بر خردی کهن»، ترجمه هومن بابک، نشر پرما، ۱۹۰صفحه، ۲۰۷هزار تومان.
چله بانوان
به ویژه در طول سال‌های اخیر، درباره اربعین حسینی فراوان نوشته‌اند، اما این پدیده چنان عظیم است که همچنان می‌توان از آن نوشت. یکی از جنبه‌های متعدد این پدیده عظیم، جنبه جامعه شناختی آن است که موضوع مطالعه‌های بسیاری قرار گرفته است. چند اثر از نشر «آرما»، ازجمله «اربعین زنان»، که تازه از تنور درآمده است، از این دست‌اند.
[..]مطالعه نمودها، گونه‌ها و ادراک تجربه عمیق حاصل از مشارکت در خدمت به زائران پیاده در مسیر زیارت حرم امام حسین (ع)، همراه با مسائل مرتبط با آن، یکی از موضوعات مطالعات تشیع در مورد مناسک پیاده روی اربعین بوده است. این میان، پرداختن به مشارکت زنان در پیاده روی اربعین، که طی سال‌های گذشته نسبت جمعیتی آنها در گروه زائران ایرانی به طور محسوس رو به افزایش نهاده، اهمیت مضاعفی دارد. زمینه اصلی پژوهش حاضر، بررسی نگرش زنان کنشگر ایرانی و عراقی در اربعین، و ویژگی‌ها و مسائل مرتبط با خدمت رسانی و مشارکت آنها در خیر دینی است.
«اربعین زنان: کنشگری خیر دینی زنان ایرانی و عراقی در آیین پیاده روی اربعین»، نوشته محمدرضا پویافر، نشر آرما، ۱۴۶صفحه، ۲۸۰هزار تومان.
شعر کبود
اگرچه بازار شعر و شاعری و -به تبع- چاپ مجموعه شعر در سال‌های اخیر چندان پررونق نیست، همچنان مشتری دارد و -بنابراین- برخی ناشران و شاعران هنوز در این بازار مشغول‌اند. نشر «ایهام» و کبری موسوی قَهفِرُخی ازاین جمله‌اند که طی سال‌های اخیر در همکاری با یکدیگر چند دفتر شعر انتشار داده‌اند. آخرین نتیجه تعامل این دو مجموعه غزل «کبودار» است.
دهن برای نخندیدن بدن برای کتک خوردن/ لبی برای نجنبیدن دلی برای ترک خوردن// به لطف محکمه‌ای آزاد درون فنس رها بودن/ عقاب بودن و از افلاک همیشه چوب فلک خوردن// تبار خونی گل‌ها را به زیر تیغ رصد کردن/ در آستانه گل دادن از ابر و باد شتک خوردن// سکوت کردن و پر کردن شیار خونی لب‌ها را/ و از گرسنگی مفرط کنار زخم نمک خوردن// میان راهروِ دوزخ خزیدن از سر دل تنگی/ به یاد جوی عسل با شیر به زور آب خنک خوردن// صبور و ساکت و سرگردان گذشتن از خم این جاده/ سر دوراهی تاریخی به مادر حسنک خوردن.
«کبودار»، کبری موسوی قهفرخی، نشر ایهام، ۸۶صفحه، ۱۵۰هزار تومان.
احوال شاهنشاه هخامنشی
در تاریخ پادشاهی ایران، حساب هخامنشیان از سلسله‌های دیگر جداست، چنان که در میان شاهان هخامنشی نیز کوروش دوم، مقامی ممتاز دارد. بنیان گذار شاهنشاهی هخامنشی در چشم ایرانیان و حتی جهانیان چنان شکوهی دارد که روایت زندگی اش را به افسانه آمیخته است؛ بااین حال، خوشبختانه، پژوهش‌های مستند خوبی درباره او هست که کتاب مَت واترز، استاد تاریخ کلاسیک و باستان، از آن هاست.
امپراتوری هخامنشی نخستین قدرت بزرگ جهانی بود، با قلمروی گسترده از آسیای میانه تا شمال شرقی آفریقا و از جنوب شرقی اروپا تا دره سند: قدرت برتر ژئوپلیتیک از اواخر قرن ۶ ق. م. تا انقراض آن به دست اسکندر در ۳۳۰ ق. م. بسیاری از سرحدات امپراتوری را بنیادگذار آن گشود، کوروش کبیر. [..]«شاه جهان»، با بهره گیری از همه منابع، گزارشی معتبر و سهل آموز به دست می‌دهد از زندگی و مقام و میراث کوروش کبیر و خوانندگان را به سفری می‌برد که تأثیر نیرومند کوروش را آشکار و داستان او را برای نسل‌های آینده حفظ می‌کند.
«شاه جهان: زندگانی کوروش کبیر»، نوشته مَت واترز، ترجمه محمدرضا جعفری و ناهید سلامی، فرهنگ نشر نو، ۳۲۶صفحه، ۵۵۰هزار تومان.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
